Скажы НЕ смяротнаму пакаранню

На мінскай пляцоўцы “Тэрыторая правоў” зараз праходзіць не зусім звычайная выстава. Адкрылася яна 10 снежня 2019 г, у Міжнародны дзень правоў чалавека, і складаецца з двух частак: серыі малюнкаў Джорджа Батлера “Апошні кат Еўропы” і фотапраекта Сяргея Балая “Вышэйшая мера пакарання”.  Абодва праекты прысвечаны маці асуджаных да смяротнага пакарання з Беларусі. Сярод іх — і Тамара Сялюн, якая прыехала ў Мінск спецыяльна, каб паглядзець на выставу.

Тамара Сялюн разглядае малюнак Джорджа Батлера, дзе яна намаляваная.

Яшчэ на адкрыцці выставы сам аўтар фотапраекта Сяргей Балай адзначыў:

“Аднолькае, што аб’ядноўвае маці асуджаных, што кідаецца ў вочы — шкадаванне аб тым, што яны не могуць пахаваць пакаранага чалавека. Такая жорсткасць пасля смерці, на маю думку, не можа быць апраўданая зусім”.

Павел Сялюн быў растраляны 18 красавіка 2014 года. І Тамара Сялюн дагэтуь не ведае, дзе ён пахаваны.

Тамара Сялюн разглядае фотапраект Сяргея Балая.

Але гэта яшчэ не ўсё: маці асуджаных сутыкаюцца з жорсткім абыходжаннем яшчэ пры жыцці іх дзяцей (падчас іх чакання выканання смяротнага пакарання). Пра гэта ўспамінае і сама Тамара Сялюн — напрыклад, калі яна прывозла перадачы для свайго сына:

Ужо больш як 5 гадоў прашло са смерці Паўла, але тым не менш час не лечыць, кажа яго маці:

"З кожным днём усё горш ... Маё дзіця пастаянна са мой: калі я нешта ў двары раблю, нешта ў агародзе ... вось калі я сюды [у Мінск — заўв.] ехала, я ўсё ўспамінала: вось тут ён ішоў, вось тут ён вучыўся [Павел Сялюн скончыў гістарычны факультэт БДУ — заўв.], вось пайшоў хлопец, які падобны на яго — гэта пастаянна са мной..."

З дапамогай  каардынатара кампаніі “Праваабаронцы супраць смяротнага пакарання ў Беларусі” Андрэя Палуды Тамара Селюн падавала скаргу ў Камітэт па правах чалавека ААН. На такія скаргі Камітэт рэагуе вельмі хутка: просіць дзяржаву не выконваць смяротны прысуд да таго моманту, пакуль Камітэт не разглядзіць справу асуджанага і не вынясе свайго рашэння.  Тым не менш, калі ў чарговы раз Тамара прыехала на спатканне с Паўлам у СІЗА, ёй проста паведамілі, што Паўла там ужо няма…

Тамара Сялюн і праваабаронца Андрэй Палуда

Тамара Сялюн адзначае, што раней заўсёды ведала, што ў Беларусі ёсць смяротнае пакаранне, і была супраць яго. Але пасля асабістай гісторыі яе пазіцыя стала яшчэ больш жорсткай — пытанне смяротнага пакаранне сапраўды мае грамадска-палітычны сэнс для краіны:

"Цывілізаваныя краіны ўжо пра смяротнае пакаранне даўно забыліся. А мы яшчэ падымаем гэтае пытанне, і замест таго, каб наша краіна прасоўвалася далей, мы топчамся на адным і тым жа месцы: адмяніць ці не адмяніць?», — шкадуе Тамара.

Тамара Селюн трымае свой партрэт, зроблены Сяргеем Балаем.

І нават, калі смяротнае пакаранне — гэта не асабістая гісторыя, тым не менш пра гэтае пытанне павінен ведаць кожны, упэўнена Тамара:

"Я б вельмі хацела, каб пра маю гісторыі ведалі. І нават калі людзей гэта не кранула [непасрэдна], то не факт, што гэта не адбудзецца. Жывучы ў гэтай краіне, усё можа здарыцца, праўленне непрадказальнае. Не трэба думаць, што вось гэта ў яе ці ў каго-то там адбылося, а мяне гэта абміне. Нікога гэта не абміне..."